एवत सारू
रम्भा गाउँपालिका २ फोक्सिङ्गकोटमा मगर समुदायमा नाचिने मौलिक तथा साँस्कृतिक मारुनी नाच नाचिएको छ । फोक्सिङ्गकोटको रानीबास गाउँमा नाचिएको मारुनी नाचलाई जिल्ला प्रशासन कार्यालयका प्रमुख प्रमुख जिल्ला अधिकारी आनन्द काफ्ले, पाल्पा जिल्ला अदालतका प्रमुख माननीय न्यायधीश दलबहादुर केसी, जिल्ला प्रहरी कार्यालय पाल्पाका प्रमुख प्रहरी उपरीक्षक नरेन्द्र चन्द, रम्भा गाउँपालिकाका प्रमुख प्रशासकीय अधिकृत ठाकुरप्रसाद अर्यालको टोलीबाट मारुनी नाचको अवलोकन समेत गरिएको छ । गाउँको आमा समूहको व्यवस्थापनमा बडा दशैंको अवसरमा मारुनी नाच नाचिएको मारुनी नाचका अगुवा रौरा देवेन्द्रकुमार सारुले बताउनु भयो ।
मारुनी नाचमा ऐतिहासिक राजा महाराजाका गीत, भगवान श्री राम, श्री कृष्णका कथाहरु, मझौटे, डाडी, ख्याली, झुमरी विधाका गीतहरु गाएर भर्खरका युवाहरुलाई मारुनीको भेषमा सिंगार गरेर नाच्ने प्रचलन रहेको छ । भरखरका युवालाई मारुनी बनाएर चोलीया, टिकी, फरिया, कण्ठ, पटुकी लगायतका परम्परागत पहिरन लगाई पुर्छङ्गे संगै नचाउने चलन रहेको छ । मारुनी संगै जोडी मिलाएर नाच्ने पुरुषलाई पुर्छुङ्गे भनिन्छ । पुर्छुङ्गेलाई धुन, धोेती, टोपी, कोट र फेट्टा लगाएर सिंगार्ने गरिन्छ । पुर्छुङ्गे र मारुनीलाई नचाउनको लागि मादले आवश्यक पर्छ । ख्याली गीतमा एकजना मादलेले मारुनी र पुर्छुेङ्गेलाई नचाउँछन भने मझौटे, रामायण, चरित्र नाचमा दुई जना मादलेले ३ जना मारुनी र ३ जना पुर्छुेङ्गेलाई नचाउने गरिन्छ । मारुनी नाच फोक्सिङ्गकोटको रानीबासमा हाल गल्याङ्ग नगरपालिका मालुङ्गाका बोझा दीबाट भित्रयाएको भन्ने गरिन्छ । यस नाचका अधिकांश शब्दहरु हिन्दी, मैथली शैलीमा रहेको छ ।
देखो हो महारानी चाँदीको ढोका हे यति रमाईलो दरिबार ख्याली गीत हो । यसै गरि अर्को ख्याली गीत राम रस मुरली गोकुलैमा कृष्णले बजायो भन्ने रहेको छ । मारुनी नाचको शुरुमा सरस्वतीको गीत गाउने चलन छ । यो गीत झण्डै एक घण्टा लामो रहेको छ । लोग्ने मानिसहरु दुई समूहमा बाँडिएर पालैपालो भाखा हालेर गीत गाउने मारुनी नाच लोपोन्मुख अवस्थामा पुगेको छ । मारुनी नाच नाचेर रानीबास गाउँका गाउँलेहरुले वर्षेनी लाखौं रुपिया आम्दानी समेत गरेका छन् । गाउँमा वर्षेनी दशैं, तिहार, ठूलो एकादशी र मंसिरे पुजा पछि चारपटक मारुनी नाच नाच्ने चलन रही आएको छ । दशैंमा नाचेको आम्दानी ४० हजार भन्दा बढी भएको रौरा देवेन्द्र सारुले बताए । नाचन कोषबाट मारुनी नाचका कपडा, मादल, मजुरा खरिदका साथै गाउँको विकासमा समेत लगानी गरिएको छ ।
यो नाचले सामाजिक एकता समेत कायम भएको छ । नाच्ने दिन आमा समूहले सामूहिक भोजको व्यवस्था गर्दछन । प्रत्येक घरबाट चामल, तरकारी, चिनी, चट्नी, बटुक, रोटी संकलन गरि खादा अलग्गै मजा आउने दशैं मान्न आउन गाउँ आएकाहरु बताउछन । मारुनी नाच ऐतिहासिक, मौलिक, धार्मिक तथा सांस्कृतिक पक्षले भरिपूर्ण रहेकोले यसको संरक्षण र सम्बर्धनमा सबै लाग्नु पर्ने प्रमुख जिल्ला अधिकारी आनन्द काफ्लेले बताउनु भएको छ । नाच हेर्न स्थानीयवासीका साथै रम्भा १ हुँगीबाट ठूलो संख्यामा दर्शक पुगेका थिए । मगर समुदायमा रहेको कला संस्कृतिको जगेर्ना गर्न युवाहरुको भूमिका प्रसंसनीय रहेको रम्भा गाउँपालिकाका प्रमुख प्रशासकीय अधिकृत ठाकुरप्रसाद अर्यालले बताउनु भयो ।
रम्भा गाउँपालिकाका अध्यक्ष विष्णुप्रसाद भण्डारीले स्थानीय लोकसंस्कृतिको जगेर्ना गर्न रम्भा गाउँपालिकाले सदैव सहयोग गर्ने बताउनु भयो । पाहुनाहरु मारुनी नाच संगै झाम्रे नाचमा समेत सरिक भई नाच्दा गाउँलेहरु पनि रमाएका थिए ।