यज्ञमूर्ति तिमिल्सिना । पाल्पा
बगनासकाली गाउँपालिका अन्तरगतको धार्मिक तथा साँस्कृतिक पहिचानको रुपमा रहेको वडा नं. ९ स्थित शिद्धबाबा मालारानी मन्दिरमा महायज्ञ संचालनको तयारी गरिएको छ ।
प्राचीन धार्मिक धरोहरको रुपमा रहेको यस सिद्धबाबा मालारानी मन्दिर संरक्षण समितिले यहि आउदो मंसिर २३ –२९ गते सम्म धन धान्याञ्चल सप्ताह महायज्ञ गर्ने तयारी अगाडि बढाएको मन्दिर ब्यवस्थापन समितिका सचिव तीर्थराज बस्यालले बताउनुभयो । तिहार लगत्तै आमभेला गरी महायज्ञको थप तयारी गरिने बताइएको छ । महायज्ञबाट यस क्षेत्रको प्रवर्धनको अपेक्षा राखिएको छ । त्यस्तै संकलित रकमबाट मन्दिर र अन्य संरचनाहरु निर्माण गरिने मन्दिर बयवस्थापन समितिका अध्यक्ष डिल्लीराम बस्यालले बताउनुभयो ।
पाल्पा जिल्लाकै ऐतिहासिक, धामिक तथा पर्यटकीय महत्व बोकेको क्षेत्र हो मालारानी मन्दिर । चारैतिर हरियाली वनजंगल, मिलेका डाँडा, विविध खालका ढुङगाका आकृति, नजिकैको मालारानी मन्दिर, सिद्धबाबा मन्दिर सँगै रहेको गुफाले यस क्षेत्रलाई थप आकर्षित बनाएको छ ।
यहाँको मालारानी मन्दिर, सिद्धबाबा मन्दिर, मालारानी गुफा, हात्तीपाइले ढुङ्गा पर्यटकको मुख्य आर्कषणको केन्द्र बनेको छ । पाचँ देवीहरू मध्ये कन्या देवी, खाड देवी बगनासदेवी चादनी देवी (मालारानी) यहाँ रहेका छन् एउटा देवीको भने अहिले सम्म पनि नाम खुलेको पाएको छैन ।
मालारानी मन्दिर
मालारानी मन्दिरलाई हरियाली बनजंगल, डाँडा, हराभरा वातावरणले थप आकर्षक बनाएको छ । जिल्लाकै ऐतिहासिक, धामिक तथा पर्यटकीय महत्व बोकेको मालारानी क्षेत्रलाईलाई पर्यटकीय गन्तव्यको रुपमा लिइन्छ । यस क्षेत्रमा पर्यटकहरु घुम्नका लागि मात्र नभई मालारानी मन्दिरको दर्शनले मनोकाक्षा पूरा हुने जनविश्वासका कारण पूर्णिमाका दिन भक्तजनहरु पूजाआजाका लागि पुग्ने गर्दछन् ।
यस मालारानी मन्दिरमा चोखो मनले भाकल गरे आपूmले मागेका कुरा पूरा हुने जनविश्वस छ । मालारानी मन्दिरमा पुगेर आफूले मनले मागेका कुराहरु पुग्ने धार्मिक जनविश्वास रहेको छ ।
धार्मिक किंवदन्तीहरुका अनुसार पाचँ देवीहरु मध्ये कन्या देवी, खाड देवी बगनासदेवी चादनी देवी (मालारानी) यहाँ रहेका छन् एउटा देवीको भने अहिले सम्म पनि नाम खुलेको पाएको छैन ।
यहाँ भगवान राम, सिता, लक्ष्मणको पूजा हुने गर्दछ । यस क्षेत्रमा रहेको ठूला–ठूला ढुङगाहरुमा बाघको पाईला, चराको पाईला, हात्तीको पाईला, विभिन्न चमत्कारी पत्थरहरु देख्न सकिन्छ । ढुगांमा हात्तीको पाईला भएकै कारण यस ठाउँको ठुलो ढुङ्ंगालाई हात्ती पाईले ढुंगा भनि नाम राखिएको हो ।
मालारानी मन्दिर सालघारीको बीचमा भए पनि धार्मिक र ऐतिहासिक हिसाबले महत्वपूर्र्ण मानिन्छ । यस मन्दिरमा जेठ महिनाको पूर्णिमा र मंसिर महिनाको पूर्णिमामा ठूलो मेला लाग्ने गर्दछ । यतिबेला विशेष पूजाआजाका लागि भक्तजनहरुको घँुइचो लाग्ने गर्दछ । जिल्लाका विभिन्न स्थानहरु सहित जिल्ला बाहिरबाट पनि दर्शनार्थीहरु पूजा र मेला अवलोकनका लागि आउने गर्दछन् । दर्शनार्थी तथा भक्तजनहरुले दान, दक्षिणा गर्ने गर्दछन् । पूजा र मेला अवलोकनका लागि आएका भक्तजनहरुले गरेको दान मन्दिर संरक्षण समितिले मन्दिरको स्तरोन्नतीका लागि खर्च गर्ने गरेको छ ।
सिद्धबाबा मन्दिर
तिनाउँ गाउँपालिकामा अवस्थित ठूलो सिद्धबाबा मन्दिरको झल्को मेटाउने सिद्धबाबा मन्दिर पनि यही क्षेत्रमा अवस्थित छ । सडकदेखि माथि पहाडको बीचमा सिद्धबाबा मन्दिर बनाइएको छ ।
सिद्धबाबा मन्दिरमा टाढाटाढाबाट पनि दर्शनार्थीहरु पूजाआजाका लागि पुग्ने गर्दछन् । सिद्धबाबा मन्दिरको कोखैबाट १ सय ६१ सिडी पारगरेपछि मालारानी मन्दिर पुग्न सकिने भएकाले पनि सिद्धबाबा आउने भक्तजनहरु मालारानी नपुगि फर्कदैनन् । सिद्धबाबा मन्दिरमा भक्तजनहरु आफ्नो भाकल लिएर भाकल गर्न पूजा आजाका लागि पुग्न गर्दछन् । प्रत्येक महिनाको पूर्णिमाका दिन दुध, फलफूल चढाउने परेवा उडाउने गरिन्छ । सिद्धबाबा मन्दिरमा गएर आफूले मागेको भाकल गरेको पुग्ने जनविश्वास छ । मालारानी, सिद्धबाबा मन्दिर, गुफा अवलोकनका लागि यस क्षेत्रमा पुग्ने पर्यटकहरुलाई सहजाका लागि सिडीसँगै फलामे रेलिङ बनाइएको छ । यहाँको शान्त वातावरण, ऐतिहासिक तथा धार्मिक विविधताले यहाँ घुम्न आउने पर्यटकहरु दिनानुदिन बढ्दै गएका छन् ।
मालारानी गुफा
यहाँ अवस्थित मालारानी गुफाको पनि विशेषखालको महत्व रहेको छ । आन्तरिक तथा बाह्य पर्यटकहरु मालारानी गुफा अवलोकनका लागि यहाँ पुग्ने गर्दछन् । गुफा भित्र गाईको थुनहरु, ढुङगाको मूत्र्ति, चरा, नाग, वन्यजन्तु लगायतका आकृतिहरु, सिद्धबाबा आदि अवलोकन गर्न सकिन्छ । गुफा भित्र रहेको प्राकृतिक ढुंगाका आकृतिहरुले दर्शनार्थीहरुलाई चकित बनाउने बनाउछ । गुफा अवलोकनका लागि समेत आन्तिरिक तथा बाह्य पर्यटकहरु आउने गर्दछन् । गुफाबाट सुरुङमार्ग हँुदै राम्दी निस्किन सकिन्छ भन्ने पुराना पुस्ताको भनाइ छ ।
हात्तीपाइले ढुङ्गा
मन्दिर नजिकै रहेको हात्ती पाइले ढुंगा पनि यहाँको पहिचान हो । यहाँ घुम्न आउने पर्यटकहरुको आकर्षणको केन्द्र बनेको छ । ढुंगामा हात्तीका पाइला देख्न सकिने भएकाले यसलाई हात्ती पाइले ढुंगा भनिएको हो । तिन तला रहेको यो ढुङ्गा निकै आकर्षक छ । हात्ती पाइले ढुङ्गाले पर्यटकको मन लोभ्याउने गरेको छ । यो ढुङ्गामा विभिन्न खालका धार्मिक आकृतिहरु अवलोकन गर्न सकिन्छ ।
